هدف از توانبخشی قلبی رساندن بيمار به حداکثر میزان فعالیت ممکن با توجه به ظرفیت قلبی وی است به طوری که فرد پس از جراحی قلب باز، آنژیوپلاستی و استنت گذاری،انفارکتوس قلبی ، جراحی های دریچه و دیگر جراحی های قلب بتواند هرچه زودتر بطور ایمن به فعالیت روزمره زندگی و شغلی خود باز گردد.امروزه ثابت شده که مهار ریسک فاکتورها با توانبخشی و فعالیت بدنی با شدتی مناسب ، عاوه بر اینکه بیمار را توانمند تر خواهد ساخت از نظر روانی اجتماعی نیز موثر خواهد بود. همچنین مطالعات متعدد نشان داده که توانبخشی قلبی در کاهش مرگ و میر ، کاهش مرگ ناگهانی و کاهش نیاز بیمار به بستری تأثیر بسزا دارد.
با توانبخشی قلبی ، ظرفیت قلبی عروقی افزایش می یابد و با کنترل ریسک فاکتور ها احتمال بیماریهای عروق کرونر و سکته قلبی کاهش مییابد. توانبخشی ضمن بهبود کیفیت زندگی بیمار باعث کاهش ناتوانی و مرگ و میر قلبی نیز میگردد. بیماران پس از توانبخشی قلب احساس سامت ،افزایش اعتماد به نفس ، کاهش خستگی زودرس، کاهش حمات درد سینه، کاهش افسردگی و اضطراب ، برطرف شدن اختالات خواب و برگشت به فعالیت های اجتماعی شغلی دارند. تمرینات ورزشی توانبخشی قلب در دو قسمت تأثیرات مثبت خود را اعمال میکند :
• عضله قلب
• عضلات کل بدن
نشان داده شده با انجام ورزش های مناسب ، عضات توان برداشت اکسیژن بیشتر را از خون خواهندداشت، به گونه ای که اختاف خون اکسیژن شریانی وریدی افزایش می یابد.
آنزیم های اکسیداتیو و تعداد میتوکندری عض ات افزایش می یابد و ماهیچه اکسیژن در دسترس را بصورت کامل تر مورد استفاده قرار میدهد و در کل ظرفیت فعالیت ماهیچه افزایش و خستگی عضلانی کاهش چشمگیری پیدا میکند . به دلیل اثرات فیزیولوژیک ورزشی بر روی قلب و عضات بدن ، قلب قادر به انجام فعالیت بیشتر با فرمان کمتری پیدا میکند و کار قلب کاهش می یابد.
برنامه های توانبخشی قلب عاوه بر تمرینات ورزشی (تردمیل، دوچرخه ثابت ، دوچرخه دستی) شامل مشاوره تغذیه ، مشاوره روانشناسی و مشاوره پرستاری نیز می باشد.
به بيماران افزایش مصرف سبزی ها و الیاف غذایی و کاهش چربی و پروتئین حیوانی و مصرف مناسب نمك توصیه می شود.
کاهش وزن ، ترک مصرف دخانیات ، کاهش فشارهای روانی ( اضطراب و افسردگی ) و در مواردی روان درمانی همزمان با انجام ورزش ها نیز در نظر گرفته می شود. مرحله اول توانبخشی قلب از همان روزهای نخست پس از جراحی قلب و سکته معمولا شروع می شود و طی مدت بستری بیمار در بیمارستان می باشد و شامل فیزیوتراپ تنفسی، انجام حرکات اندام ها در تخت و سپس پیاده روی در بخش می باشد. در این مدت به بیماران توصیه به مراجعه به بخش توانبخشی قلب و شرکت در برنامه توانبخشی قلبی – ریوی می شود . این مراجعه برای بیماران CABG چهار هفته بعد از عمل یا ۶ هفته پس از MI یا ۲ هفته پس از PCI باشد.
هنگامی که انجام فعالیت ورزشی برای بیماران پیشنهاد می شود باید مشخصات ورزشی از نظر نوع ، طول مدت ، شدت و تعداد دفعات مشخص شود. ورزش باید با فشار ثابت و هوازی باشد و تا حد امکان تعداد ماهیچه های وسیع تری را در بر بگیرد . شایع ترین ورزش پیاده روی، آهسته دویدن و دوچرخه سواری است. عملی ترین و کم هزینه ترین ورزش پیشنهاد شده پس از ترخیص از بیمارستان ، پیاده روی است که بیمار به تدریج زمان ، مسافت و سرعت پیاده روی را می تواند افزایش دهد. شدت ورزش به وسیله حداکثر تعداد ضربان قلب ( سن ۲۰۰ ) و میزان مصرف اکسیژن مشخص می شود. میزان مناسب ورزش بین ۸۰ ۷۰ درصد حداکثر تعداد ضربان قلب یا ۸۰ ۶۰ درصد حداکثر مصرف اکسیژن ( Max Vo2 ) است . اگر بیمار بدون نفس زدن بتواند در حین ورزش صحبت کند ، نشانه ی شدت مناسب ورزش است . طول مدت ورزش درآغاز ۲۰ ۱۵ دقیقه در نظر گرفته می شود و بتدریج به ۴۵ ۳۰ دقیقه رسانده می شود .
تعداد دفعات ورزش در آغاز روزی چندبار با مدت کوتاه است اما بتدریج ۳ یا ۵ روز در هفته توصیه می شود بهتر است هر نوبت ورزش با تمرینات کششی آغاز شود و شامل مراحل گرم کردن ، انجام ورزش و سرد کردن باشد . بیماران بسته به سن ، میزان گرفتاری قلب و وجود عوارض و نوع شغل بیمار در هفته ۱۲ ۶ به سرکار برگردانده میشود . گاهی ممکن است به تغییر شغل و انجام کاری سبک تر نیاز باشد
