تحریک بیش از حد تخمدان ها (OHSS)
سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ها (OHSS) ، بعد از تزریق داروهای هورمونی جهت لقاح خارج رحمی (IVF) اتفاق می افتد.
تزریق داروهای هورمونی ناباروری ، رشد تخمک ها را در تخمدان ها تحریک می کند، مقادیر بیش از حد این هورمون ها در بدن شما منجر به بروز سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ها (OHSS) می شود که در این حالت تخمدان ها ورم می کند و درد ایجاد می شود.
تعیین دقیق میزان داروی هورمونی که شما باید استفاده کنید تا منجر به این عارضه نشود ، مشکل است. تعداد کمی از زنان دچار موارد شدید این سندرم می شوند که باعث افزایش سریع وزن ، درد شکم ، استفراغ و تنگی نفس می گردد، میزان متوسط تا شدید OHSS در تقریباً ۵-۱ درصد سیکل های دارویی اتفاق می افتد.
علل این سندرم چیست؟
علت دقیق این سندرم مشخص نشده است ، اگر چه مقادیر بالای هورمون HCG در خون نقش مهمی دارد . هورمون HCG معمولا در طی بارداری در بدن زن تولید می شود.
رگ های خونی تخمدان ها ، واکنش غیرعادی به مقادیر بالای هورمون HCG نشان می دهند و شروع به نشت مایعات می کند ، این مایعات باعث ورم تخمدان ها می شود و گاهی اوقات مقادیر زیاد مایعات به سمت شکم می رود.
علائم OHSS چه موقع بروز می کند؟
سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ها از نظر زمان بروز علایم به دو گروه تقسیم می شوند:
– بروز زودرس : ۷-۳ روز بعد از تجویز آمپول HCG .
– بروز دیررس: ۱۷-۱۲ روز بعد از تجویز آمپول HCG .
نشانه های این سندرم کدامند؟
علائم این سندرم از خفیف تا شدید متغیر هستند که ممکن است به تدیج بدتر شود و یا بهبود یابد.
علایم سندرم خفیف تا متوسط
– درد خفیف تا متوسط شکمی که پشت سرهم و مداوم است.
– نفخ خفیف شکم یا افزایش اندازه دورکمر
– حالت تهوع
– استفراغ
– اسهال
– احساس درد و ناراحتی در ناحیه تخمدان ها
در زنانی که دچار نوع خفیف این سندرم می شوند ، معمولا بعد از یک هفته بهبود می یابد. اما اگر خانمی باردار شود ، احتمالاً علایم بدتر می شود و چند هفته طول می کشد و نیاز به مراقبت و پیگیری بیشتری دارد.
علائم سندرم شدید
– افزایش سریع وزن ، به عنوان مثال ۲-۳ کیلوگرم در یک روز و یا ۴-۵ کیلوگرم در ۳ روز یا بیشتر
– درد شدید شکمی.
– تهوع و استفراغ شدید و مداوم
– کاهش دفع ادرار
– ادرار تیره رنگ
– تنگی نفس
– سفتی یا بزرگی شکم
– سرگیجه
مراجعه به پزشک چه زمانی باید باشد؟
– هر زمان که متوجه علایم سندرم تحریک بیش از حد تخمدان شدید باید به پزشک اطلاع دهید.
– حتی اگر دچار سندرم خفیف شوید ، پزشک از نظر افزایش وزن و بدتر شدن علایم شما را تحت نظر می گیرد و معاینه می کند.
– چنانچه دچار مشکلات تنفسی و یا درد پاها شدید ، فورا به پزشک مراجعه نمایید.
چه افرادی در معرض خطر OHSS هستند؟
زنان جوان زیر ۳۰ سال که دارای سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) که فولیکول های زیادی در تخمدان خود دارند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به OHSS هستند.
خانم های مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک که لاغر هستند نیز بیشتر مستعد ابتلا به این سندرم می باشند.
چگونه می توان تحریک بیش از حد تخمدان را تشخیص داد؟
۱- معاینه بیمار توسط پزشک: پزشک هرگونه افزایش وزن ، افزایش اندازه دور کمر و درد شکمی را در شما بررسی می کند.
۲- سونوگرافی: چنانچه دچار سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ها باشید ، سونوگرافی نشان می دهد که تخمدان های شما بزرگتر از حد طبیعی شده اند و ممکن است حاوی کیست های بزرگ نیز باشد ، طی درمان نازایی با داروها ، پزشک به طور منظم تخمدان های شما را با سونوگرافی از طریق واژن بررسی می کند.
۳- آزمایش خون: پزشک توسط نتایج آزمایشات خون می تواند غلظت و الکترولیت های خون و همچنین عملکرد کلیه های شما را بررسی کند.
درمان سندرم تحریک بیش از حد
– این سندرم معمولا به طور خود به خود طی یک یا دو هفته برطرف می شود ولی اگر باردار باشید ، کمی بیشتر طول می کشد.
– هدف از درمان ، رفع ناراحتی شما ، کاهش فعالیت تخمدان ها جلوگیری از ایجاد عوارض آن است.
– سندرم خفیف معمولا خود به خود بهبود می یابد.
– سندرم متوسط ، توسط پزشک داروی ضد تهوع ، مسکن تجویز شده و آزمایش خون سونوگرافی درخواست و انجام می شود ، همچنین کشیدن آب اضافی توسط وارد کردن سوزن از طریق سونوگرافی واژینال به داخل شکم در صورت صلاحدید پزشک انجام می گردد.
– در سندرم شدید تحریک بیش از حد تخمدان ها ، بایستی در بیمارستان بستری شوید تا تحت نظر پزشک و درمان های خاص قرار بگیرید ، مثل تزریق مایعات داخل وریدی (زدن سرم و سایر درمان های لازم).
توصیه های لازم در منزل
۱- فعالیت بدنی سبک داشته باشید و از فعالیت های شدید خودداری کنید و از وارد شدن ضربه به شکم پرهیز نمایید.
۲- هر روز خودتان را وزن کنید (با یک وزنه ثابت) و اندازه دور کمر خودر را بگیرید و هرگونه افزایش وزن و دور کمر را به پزشک اطلاع دهید.
۳- از رابطه جنسی با همسر خود پرهیز کنید تا درمان شوید زیرا رابطه جنسی در این شرایط باعث ایجاد درد و پارگی کیست تخمدان ها می شود.
۴- رژیم غذایی شما باید به صورتی باشد که از یبوست جلوگیری کند، بنابراین از سبزیجات ، میوه جات و مایعات فراوان استفاده کنید.
۵- خوردن سفیده تخم مرغ به میزان ۳-۲ عدد در روز توصیه می شود.
۶- در صورتیکه علایم بیماری شما بدتر شد ، به پزشک اطلاع دهید.
رفرنس:
• Infertility in practice 4th ed 2014
• Guid line ASRM 2016
• Shoham 2016
