جرم گوش در یک سوم قدامی کانال خارجی گوش ( قسمت غضروفی ) ساخته می شود
خصوصیات این قسمت این است که
گوش خارجی یک عضو قیفی شکل است
که قسمت لاله گوش آن در دو طرف سر قابل رویت است
و قسمت داخل استخوان آن را، کانال گوش خارجی می‌نامیم
که از خارج به طرف پرده صماخ کشیده میشود
و طول آن در بالغین حدود ۴ سانتی متر
در قسمت کف و ۵/۳ سانتی متر در سقف می‌باشد.
شکل و فرم کانال گوش(مثل قیف) هرچه به طرف انتها می‌رود باریکتر میشود.
۱- در پوست قسمت خارجی تر کانال(که روی غضروف کانال قرار دارد) مو و غدد مخصوصی وجود دارد که موم گوش را تولید می کند
و دستکاری آن دردناک نمی‌باشد .
پوست قسمت داخل‌تر کانال (که روی استخوان چسبیده است) تولید موم نمی نماید و دستکاری آن بسیار دردناک است..
۲- شیب این قسمت به سمت پایین می باشد
طوری طراحی شده که بصورت خود بخود توسط پوست کانال گوش ،جرم گوش به سمت خارج رانده می شود
و گاهی خود بخود بیرون می افتد
یا می توان جرم گوش را با انگشت ازجلو کانال خارج نمود
و نیازی به استفاده از گوش پاک کن نیست.
اگر ذرات غبار و یا ذرات جامد بزرگتر به داخل گوش وارد شوند توسط این موم ها جذب شده و از رسیدن آنها پرده گوش جلوگیری می‌نماید.
موم‌ها به تدریج که ترشح می‌شوند در کانال گوش انباشته شده و توسط پوست گوش به طرف خارج رانده می‌شوند
و معمولا موقع دفع شدن خشک تر از موقع ایجاد آن می‌باشد
و وقتی به دهانه کانال گوش رسید با ماساژ انگشت یا دستمال تمیز میشود .
هرگز چیزی کوچکتر از انگشتتان را به داخل گوش وارد نکنید.
چوب‌های باریکی که سر آنها پنبه پیچیده شده برای تمیز کردن دهانه کانال گوش(ناف گوش) ساخته شده فقط برای این است که انگشت کثیف نشود و برای تمیز کردن داخل کانال نمی‌باشد
چون ممکن است با استفاده از این گوش پاکن‌ها جرم ها را به انتهای کانال برانید و مشکل شنوائی ایجاد شود.
در موقع حمام کردن ویا شنا کردن چند قطره اب داخل گوش خواهد رفت که معمولا بعد از چند دقیقه خشک میشود ولازم
۳- موم در قسمت خارجی تر کانال(کانال غضروفی گوش تشکیل میشود و
در قسمت عمقی گوش(کانال استخوانی گوش) یعنی نزدیک به پرده صماخ تشکیل نمی‌شود.
بنابراین وقتی در مجرای گوش یک فرد، موم در نزدیکی پرده صماخ دیده میشود و موجب کاهش شنوائی مس شود
به علت این است که شخص قبلا گوشش را با وسایلی همچون
گوش پاک کن (وسیله میله‌ای شکل که نوک آن پنبه دارد) ویا دستمال کاغذی که گوشه‌هایش تابانیده شده ،
سنجاق
یا پارچه
دستکاری نموده است.
استفاده از گوش پاک کن (وسیله میله‌ای شکل که نوک آن پنبه دارد) برای خشک ویا تمیز کردن کانال گوش
ممکن است مقداری از ترشحات معمول گوش را خارج کند
ومقدار دیگری از آنرا به عقب تر ( ناحیه استخوانی ) بفرستد
(این وسایل تنها کاری که می‌کنند مانند یک پیستون، موم یا جرم گوش را به قسمت های عمقی‌تر می‌رانند
و چون پوست کانال گوش و پرده تمپان نازک و شکننده بوده ممکن است در اثر دستکاری با این وسائل صدمه ببیند
این قسمت از کانال گوش عملا سر بالا می باشد
و پوست گوش قادر نخواهد بود جرم را به خارج هدایت نماید و عملا
خروج جرم گوش مختل می شود
و پوسته ریزی قسمت پرده درانتهای کانال گوش هم به این جرم ها (رانده شده به عقب) اضافه میشود وموجب
حجیم جرم در کانال گوش میشود که این مقدار جرم منجر به کاهش شنوایی انتقالی درفرد می شود .
۴- در بعضی افراد که آلرژی دارند همانطوری که ترشحات بینی افزایش پیدا می کند تولید جرم گوش نیز افزایش می یابد.
فردی ممکن یک گوشش جرم ساز باشد تقریبا بینی همان سمت هم گرفتگی بیشتری دارد ( که به دلیل الرژی یا انحراف تیغه بینی به همان سمت ، گوش جرم ساز می باشد) .
۵- در بعضی افراد ترشحات گوش یا جرم گوش زرد ویا قهوه ای یا سیاه تیره می باشد وگاهی سفت ویا نرم است که این جرم ها هیچ فرقی با هم ندارند
.
الف ) چطور جرم در گوش جمع می شود
جمع شدن جرم درگوش در برخی موارد به دلایل زیر می باشد :
۱- استفاده زیاد از هندزفری که عملا جرم کانال گوش را به عقب تر می فرستد
-۲ دستکاری گوش با گوش پاک کن ها برای تمیز کردن کانال گوش
۳- استفاده از دستمال کاغذی لوله شده برای خشک کردن داخل کانال
-۴تولید وترشح بیش از حد جرم توسط پوست کانال در افراد الرژیک
ب ) در چه زمانی گوش نیاز به تمیز کردن دارد؟
وقتی فرد بعد از استحمام احساس کم شنوائی کند
در صورت احساس کم شنوایی (مخصوصا بعد از حمام ) نیاز به مراجعه به پزشک عمومی یا پزشک متخصص گوش وحلق وبینی وجود دارد تا گوش معاینه شود ودر صورت جمع شدن جرم در گوشها نیاز به تمیز کردن گوش را برای شما اعلام می نماید .
پ ) روش های شستشو ویا تمیز کردن گوش چطور می باشد ؟
١- بوسیله شستشو: اغلب پزشکان قطره گلیسیرین گوشی تجویز می نمایند تا جرم های گوش نرم شود ودر جلسه بعد که سه یا چهار روز بعد خواهد بود گوش را با اب شستشو دهند
٢- توسط مکش با دستگاههای مکنده: اگر جرم گوش نرم باشد که بتواند وارد لوله ساکشن شود میتوان درهمان جلسه اول توسط ساکشن جرم ها را خارج نمود که معمولا کمتر اتفاق می افتد.
٣- با استفاده از ابزارهای خاص: تعدادی از پزشکان جرم های سفت شده را با وسیله که دارند از پوست کانال گوش جدا می کند وبا همان وسیله مخصوص انرا بصورت یک تکه ویا تکه های متعدد از در همان جلسه اول از گوش خارج می کند
هیچ کدام از روشهای فوق بر روش دیگر مزیت ندارد و به تجربه وانتخاب پزشک برای تمیز کردن بستگی دارد .
موقعی که جرم گوش افزایش یابد و کانال را مسدود نماید شنوائی نیز به طبع آن کاهش می‌یابد در این صورت پزشکان ممکن است به روشهای متفاوتی اقدام به خارج نمودن آن نمایند:
روش های شستشوی گوش تحت شرایط خاص و رعایت موارد ذیل انجام میشود:
۱- بوسیله شستشو
الف) ابتدا باید مطمئن باشیم که پارگی یا سوراح در پرده گوش وجود نداشته باشد.
زیرا در صورت وجود چنین ضایعه‌ای، شستشو با آب می‌تواند منجر به عفونت شود.
اگر گوش شما عفونت دارد با شستن آن دردناک خواهد شد.
ب) موم داخل گوش با چکاندن قطره‌های نرم کننده(مثل گلیسرین بوراته یا گلیسیرین فنیکه )
در داخل کانال گوش (۳ نوبت در روز هر نوبت دو قطره و به مدت حداقل ۵ روز) موم نرم میشود.
گلیسیرین بوراته یا فنیکه را با تجویز پزشک و یا بدون نسخه میتوان از داروخانه‌ها خریداری نمود.(ابتدا که روغن داخل کانال چکانده میشود ممکن است به علت نرم شدن موم شنوایی کمتر شود ولی بعد از شستشو بهبود پیدا خواهد کرد).
ج) برای شستشو به وسایل زیر نیاز داریم:
۱- یک کاسه بزرگ دارای آب(کمی گرمتر از آب ولرم ولی داغ نباشد)
۲- یک سرنگ که حداقل گنجایش یک استکان آب داشته باشد مناسب است این سرنگ باید طوری باشد که بتوان جریان آب را به داخل گوش هدایت نمائیم.
۳- یک ظرف خالی برای جمع نمودن آبی که از گوش خارج می شود.
د) با سرنگ آب را به داخل کانال گوش با فشار وارد می کنیم و ظرف شستشو را در زیر لاله گوش نگه داشته تا آبی که از داخل کانال گوش خارج میشود جمع آوری نماید و لباس را خیس ننماید.
در افراد بزرگسال با یک دست گوش را به بالا و عقب می کشیم ودر کودکان لبول گوش را به پایین می کشیم (برای اینکه کانال گوش خارجی به صورت مستقیم درآید).
و با دست دیگر جریان آب را به سقف کانال گوش می‌فرستیم (اگر فرد همراه بیماریا خود بیمار ظرف جمع‌اوری آب را بگیرد راحت تر خواهد بود).
جریان آب بایستی با فشار مناسب و به سرعت به داخل گوش رانده شود اما نباید آنقدر پر فشار باشد که باعث درد گوش بشود.
سرنگ به طوری باشد که فقط آب داخل ان باشد وهوای ان خارج شده باشد وفقط اب از ان خارج شود و اگر هوائی داخل آن است با آب خارج نگردد.
نوک سرنگ باید در دهانه کانال گوش قرار گیرد(اگر نوک سرنگ داخل کانال گوش قرار گیرد ممکن است موجب انسداد کانال گوش شده و آبی که وارد میشود فضائی برای خارج شدن نداشته باشد )
ممکن است موجب پارگی پرده (در گوش‌هائی که پرده گوش آنها مستعد پاره شدن می‌باشد) شود.
بنابراین نوک سرنگ را حدود نیم سانتی‌متر خارج از کانال گوش می‌گیریم
واب را به سقف کانال با فشار می زنیم و معمولا با یک یا دو بار شستشو گوش تمیز نخواهد شد،
گاهی لازم است شستشو را برای ۱۰ تا ۲۰ بار حتی ۵۰ دفعه نیز تکرار نمائیم.
موم‌هائی که با آب کنده میشود در هر مرحله شستشو به داخل ظرف آن خواهد آمد که ممکن است به صورت یک تکه بزرگ و یا قسمتی از یک تکه باشد.
وقتی کار شستشو تمام شد چند نوبت گوش را به طرف پائین کشیده و تکان می‌دهیم به طوری که بقیه آبی که در کانال باقی مانده خارج شود.
اگر هنوز شنوائی بهبود نیافته احتمال وجود مقداری موم در داخل کانال گوش می‌باشد و لازم است معیاینه شود واگر جرم وجئد داشت دوباره شستشو داده شود.
بعد از شستن باید گوش کاملا خشک شود(تا در گوش آنچه که عارضه گوش شناگران یعنی رشد قارچ‌ها در محیط مرطوب است پیش نیاید.) گلیسین ها دارای اسید منیکه واسید بوریک هستند تا نمدار شدن کانال گوش مستعد رشد قارچ در محیط اسیدی نشود
ولی برای خشک کردن کانال میتوان از چکاندن چند قطره الکل(از یک قطره چکان دارای الکل) استفاده کرد.
پس از ریختن چند قطره الکل لازم است سر را به طرفین چرخانده تا تمام کانال به الکل آغشته شود.
این کار موجب میشود که الکل با قطرات آب داخل کانال مخلوط شده و چون الکل به سرعت تبخیر میشود موجب خشک شدن کانال گوش گردد
و میکرب و یا قارچ موجود در کانال نیز اجازه رشد پیدا نمی‌کنند.
۲- توسط مکش با دستگاه مکنده(ساکشن)
وقتی ترشحات آبکی وشل می باشد ممکن است توسط ساکشن مکیده شود ولی روی پرده با ساکشن کشیده نمی شود
و ترشحات آبکی روی پرده توسط میله فلزی که نوک آن پنبه است از روی پرده و اطراف آن ( مخصوصا از گودی که در قسمت تحتانی پرده و کانال قراردارد تمیز گردد .
جرم در این گودی کانال کم شنوایی زیادی ایجاد می کند که با برداشتن ان شنیدن مجددا به وضعیت قبلی خود بر می‌گردد .
۳- تمیز کردن با ابزارهای خاص
تعدادی از پزشکان برای این که بیماران مراجعه مجدد نداشته باشند و وقت پزشک صرف بیماران دیگر گردد مبادرت به خارج کردن موم‌های سفت شده گوش توسط وسائل خاص می‌نمایند.
این پزشکان لازم است شناخت کامل از کانال گوش خارجی و وضعیت پرده تمپان داشته باشند و با آزاد نمودن موم از پوست کانال به آرامی آنرا به طرف خارج کشیده و بیرون می‌آورند.
در این موقع ممکن است با تکان دادن سر موم گوش تکه شود و بیرون آوردن آن وقت بیشتری بگیرد
ولی اگر مختصر درد موقع خارج کردن تحمل شود و موم به صورت یک تکه از گوش خارج شود
و کم شنوایی (اگر بر اثر موم گوش) ایجاد شده بود بهبود می‌یابد.
گاهی در افراد مسن پس از خارج کردن موم‌های گوش شنوایی بهتر میشود ولی رضایتبخش نمی‌باشد.
در این افراد کاهش شنوایی بر اثر سن(ضعف های سلولهای شنوایی یا عصب) ایجاد شده و نیاز به بررسی‌های بیشتری برای بررسی شنوائی می باشد.
شستشوی گوش با اب معمولا توسط پزشکان گوش و حلق و بینی، پزشکان عمومی و در بعضی مراکز توسط پرستاران ورزیده انجام میشود.
شما خودتان نیز می‌توانید کار شستشو را انجام دهید ولی چون ممکن است چندین سال یک نوبت نیاز به این کار بشد( و یک کار معمولی نیست) بهتر است به دست افراد ورزیده تری که هر روز برای افراد متعددی این کار را انجام می‌دهند بسپارید، چون احتمال خطر کمتر است.
اگر گوش شما دارای عفونت می‌باشد و یا سابقه پارگی یا سوراخ شدگی پرده گوش را دارید حتما به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه نموده و سابقه را ذکر نمائید تا توسط پزشک گوش شما بررسی و تصمیم لازم گرفته شود.
ت ) چه گوش هایی نباید با اب شستشو داده شود ؟
معمول بر این است که در گوش هایی که پارگی پرده دارند جرم در گوش جمع نمی شود ( مگر خیلی به ندرت )
اگر سابقه عفونت مزمن گوش داشته اید که پرده گوش سوراخ شده بوده حتما به پزشک معالجتان یاد اوری نمایید
۱- تا از تمیز کردن کانال گوش شما با اب خوداری نماید
چون ممکن است پرده نازکی که در محل پارگی تشکیل سده با فشار اب پاره شود
و اگر هم پارگی ترمیم نشده است اب به داخل گوش میانی شما برود وموجب عفونت چرکی در گوش بشود .
ث ) آیا جرم‌گیری گوش موجب جرم ساز شدن گوش می شود؟
این امر به هیچ عنوان صحت ندارد و در برخی افراد الرژیک گوش ترشح بیشتری دارد و نیاز است جرم گیری بطور مداوم انجام شودواگر شخص الرژی خود را با مصرف درمانهای ضد الرژیک کنترل نماید احتمال کاهش تولید جرم گوش خواهد بود وگرنه لازم است با ایجاد کاهش شنوایی گوش ها تمیز شوند
ج) آیا بعد از حمام لازم است داخل گوش را خشک کنیم؟
معمولا چند قطره ابی که داخل گوش می شود خود بخود با هوا خشک می شود ونیازی نیست توسط دستمال کاغذی یا پارچه خشک شود
بعضی افراد بعد از استحمام با استفاده از سشوار از فاصله ۲۰ تا ۳۰ سانتی متری داخل گوش را خشک کنند که مشکلی ایجاد نمی کند
ولی از بکار بردن هر گونه وسیله مانند گوش پاک کن ودستمال کاغذی لوله شده برای خشک کردن داخل گوش استفاده ننمایید.
